Moet het vrijwillig eigen risico blijven in 2023?

Met hogere premies in het vooruitzicht voor 2023, laait ook de discussie over het vrijwillige eigen risico op. Verschillende politici vinden het seksistisch, omdat vooral jonge, welvarende mannen ervan zouden profiteren. Zij hebben namelijk relatief weinig te maken met gezondheidsproblemen. De kritiek op het vrijwillig eigen risico lijkt dus terecht. Toch ligt het iets genuanceerder: jonge vrouwen zouden niet meer zorg nodig hebben dan jonge mannen. De discussie is dus gecompliceerder dan op het eerste gezicht lijkt. ZorgKiezer maakte een analyse. Uiteraard houden we je op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen binnen dit onderwerp.

Eigen risico in het kort: wat kunnen we verwachten?

In één van onze laatste artikelen las je misschien al dat er een wetsvoorstel is ingediend door Ernst Kuipers om het eigen risico te bevriezen vanaf 2023 tot en met 2025. Ons huidige eigen risico is 385 euro per jaar. Je kunt ervoor kiezen om het eigen risico vrijwillig te verhogen met 500 euro per jaar. Dat betekent dat je jaarlijks maximaal 885 aan eigen risico betaalt. Met een verhoogd eigen risico betaal je maandelijks een fors lagere premie, maar de eerste kosten die je maakt aan zorgkosten betaal je dan zelf. Als je tenminste zorgkosten maakt. Want in de praktijk blijkt het vrijwillig eigen risico vooral iets op te leveren bij een gezonde, rijke groep in de samenleving. Deze groep bestaat voor het grootste deel uit mannen.

Jonge mannen en het vrijwillig eigen risico: profiteren zij het meeste?

Als we naar de statistieken kijken, zijn het inderdaad jonge, hoogopgeleide mannen die het vaakst kiezen voor het vrijwillige eigen risico. Deze groep maakt sneller de keuze voor het vrijwillig eigen risico, omdat ze weten dat ze een relatief kleine kans hebben op hoge zorgkosten. Jonge, hoogopgeleide mannen zijn vaak gezond. Ze weten dit en kiezen dus sneller voor het vrijwillig eigen risico.

Vrouwen en het vrijwillig eigen risico

Critici van het vrijwillig eigen risico vinden dat vrouwen benadeeld worden als het vrijwillig eigen risico blijft. Het argument is dat vrouwen meer kosten zouden maken rondom zwangerschap en anticonceptie. Dit klopt niet. Anticonceptie kan vergoed worden via de aanvullende verzekering voor wie dat wil. Kosten voor de standaard zorg rondom zwangerschap worden vergoed door de verzekering. Vrouwen maken geen eigen risico op voor noodzakelijke zorg tijdens zwangerschap. Toch kiezen nog steeds meer jonge mannen dan jonge vrouwen voor het verhoogde eigen risico. Hoe komt dit? We weten het niet precies. Mogelijke redenen kunnen zijn:

• Vrouwen nemen minder snel dan mannen, het risico op hoge zorgkosten
• Niet alle vrouwen zijn op de hoogte van de vergoedingen tijdens zwangerschap
• Vrouwen nemen sneller contact op met een arts als ze zich zorgen maken om hun gezondheid.

Dit zit zijn blijven speculaties. Wat we wel zeker weten, is dat vrouwen ouder worden dan mannen. Op de lange termijn maken ze meer zorgkosten. Dit verklaart echter nog steeds niet waarom jonge vrouwen minder vaak voor het vrijwillig eigen risico kiezen.

Wie vallen er buiten de boot met het vrijwillig eigen risico?

Er is één groep die daadwerkelijk minder profiteert van het verhoogde eigen risico. Wie een laag inkomen heeft en veel stress ervaart, leeft vaak minder gezond. Kortom, mensen met een lage opleiding en een laag inkomen lopen meer risico op gezondheidsproblemen. Hier zitten twee aspecten aan die behoorlijk wrang zijn: wie weinig geld heeft, zou graag minder zorgkosten betalen. Alleen is het eigen risico verhogen voor deze mensen ook écht een risico. Laag opgeleiden hebben meer kans hebben op gezondheidsproblemen. Daarom betalen ze maandelijks de volledige premie en vaak ook 385 euro van het eigen risico. Een hoogopgeleide man of vrouw die gezond leeft, ervaart minder stress qua leefsituatie en financiën. Daarbovenop hebben zij een zekere keuzevrijheid om het eigen risico te verhogen, en maken ze het vervolgens niet op.

Een laag inkomen en toch profiteren van het vrijwillige eigen risico

Niet iedereen met een krap budget krijgt gezondheidsproblemen. Er is een groep mensen met een laag inkomen die wel degelijk profiteert van het eigen risico. Dit blijft in verhouding echter een kleine groep. Een andere groep die baat kan hebben bij het vrijwillig eigen risico, zijn studenten.

Studenten en het vrijwillig eigen risico

Mensen die mogelijk voordeel kunnen hebben bij een vrijwillig eigen risico, zijn studenten. Zij kunnen vanaf 2023 geen gebruik meer maken van collectiviteitskortingen, omdat deze worden afgeschaft. Een hoog eigen risico en een lage kans op zorgkosten, kunnen de maandelijkse premie flink verlagen. Een aanvullende verzekering blijft wel belangrijk, zoals voor de tandarts of fysiotherapie.

Heeft het vrijwillige eigen risico voordelen voor de maatschappij?

Tegenstanders van het vrijwillige eigen risico blijven erbij dat het verhoogde eigen risico vooral voordelen blijft hebben voor jonge, hoogopgeleide en rijke mannen. Voor laag opgeleide mensen met een minimum inkomen is dit inderdaad niet eerlijk. Toch zitten er ook voordelen aan het verhoogde eigen risico:
Mensen worden zich bewuster van zorgkosten en voelen zich verantwoordelijk.
Mogelijk zorgt het vrijwillig eigen risico tot een (lichte) afname van de zorgkosten in Nederland
Daarbij maken hoogopgeleiden wel minder zorgkosten, maar moeten zij een hogere inkomensafhankelijke zorgpremie betalen. Waarom jonge, hoogopgeleide vrouwen niet vaker voor het vrijwillig eigen risico kiezen is onduidelijk.

Conclusie: er zitten voor – en nadelen aan het vrijwillig eigen risico

Het zijn met name hoogopgeleide, rijke mensen die voordeel hebben van het vrijwillig eigen risico. Om onduidelijke redenen kiezen jonge mannen vaker voor het verhoogde eigen risico dan jonge vrouwen. Laag opgeleide mensen met een laag inkomen profiteren het minst van het vrijwillig eigen risico. Zij maken meer kans op zorgkosten. Dit is een scheve verdeling: wie het geld het hardst nodig heeft, kan de zorgpremie niet verlagen. Aan de andere kant betalen welvarende mensen een hogere inkomensafhankelijke premie. Voorstanders van het vrijwillig eigen risico wijzen op het verantwoordelijkheidsgevoel van verzekerden: wie het eigen risico verhoogt, wordt zich meer bewust van zorgkosten. De tegenstanders van het vrijwillig eigen risico wijzen op ongelijkheid en gebrek aan solidariteit. Over dit onderwerp zijn we dus nog niet uitgepraat.

Zorgverzekering vergelijken?

Vergelijk alle zorgverzekeringen via ZorgKiezer. Zorgverzekeringen vergelijk je op prijs, jouw persoonlijke zorgbehoefte, duurzaamheid en de beoordeling van verzekerden. ZorgKiezer helpt je hier graag bij. Bij ZorgKiezer vergelijk je zowel de basisverzekering als aanvullende verzekering(en). Kom tot de beste prijs-kwaliteitverhouding in onze zorgvergelijker.

Laatste update op 16 augustus 2022 – 10:54 door Fabian Clemens.